Do publikacji na temat bpa Juliusza Burschego dołączyła kolejna książka. Zawiera zarówno teksty różnych autorów na temat biskupa i jego dziedzictwa, jak i artykuły, które on sam opublikował w prasie ewangelickiej, wybrane przez redakcję kazania, przemówienia i listy.
Takiej antologii jego tekstów dotąd nie było. Z wielu względów wybór ten jest najciekawszą częścią blisko 400- stronicowego tomu, mimo że liczy zaledwie stron 65. Nie zachowało się archiwum biskupa – spłonęło w 1939 roku, oparto się więc przede wszystkim na tekstach opublikowanych w „Zwiastunie Ewangelicznym”, którego biskup był długoletnim redaktorem.
Narodowość a religia, Mazurom ku przestrodze, Tragedia kolonisty niemieckiego ukazują refleksje nad religijną i narodową – polską tożsamością, zarówno luteran z szeroko rozumianych ziem polskich, jak i samego autora. Jego patriotyzm i propaństwową postawę, ale zarazem mocny rys ireniczny i głębokie zanurzenie w Ewangelii łatwo odnaleźć w tekstach oficjalnych wystąpień w rodzaju pierwszego przemówienia po objęciu funkcji zwierzchnika Kościoła w 1905 roku, orędzia o pokoju z roku 1930 czy orędzia skierowanego do ewangelików w Polsce po wybuchu wojny w 1939 roku.
Mamy więc zebrane w jednym miejscu teksty ważne, wywołujące silny odzew i emocje ówczesnych odbiorców. Teksty, którymi przemawia i do nas. Pokazują one zarówno intelektualny format, jak i linię polityczną superintendenta generalnego, a potem biskupa Kościoła – człowieka, którego wpływ na ewangelicką społeczność przełomu XIX i XX wieku trudno przecenić.
Prywatny rys sylwetki tego duchownego zawarty jest we fragmentach listów pisanych przez męża, ojca, dziadka czy brata, pisanych z więzienia gestapo oraz z hitlerowskiego obozu koncentracyjnego. Częściowo znane i cytowane, są mimo to wzruszającym elementem, bez którego książka byłaby niepełna. Z kolei nieznane dotąd listy do ks. Jerzego Mrowca, proboszcza w Wiśle, w opracowaniu regionalistki Danuty Szczypki, są ciekawym uzupełnieniem na temat związków biskupa z tą beskidzką miejscowością, ukazującym go jako troskliwego, spolegliwego i sprawiedliwego przełożonego.
Pozostałe części, a jest ich w sumie osiem, skupiają się na recepcji dorobku i postaci bp Juliusza Burschego i obejmują m.in. materiały pokonferencyjne z roku 2012 i 2018 oraz zapis kolejnych aktów upamiętniania tej znaczącej dla polskiego ewangelicyzmu postaci. Część trzecia jest przedrukiem numeru „Strażnicy Ewangelicznej” z 1952 roku poświęconego biskupowi w 10. rocznicę jego męczeńskiej śmierci. Zawiera m.in. wspomnienia bpa Andrzeja Wantuły, ks. Woldemara Gastpary’ego czy bpa Jana Szerudy. Dwa ostatnie rozdziały rozszerzają treści zawarte w publikacji Rodzina Burschów. Opowieści o polskich ewangelikach(2016), która ukazała się nakładem Wydawnictwa Augustana.
Jak pisze Aleksander Łupienko w rozdziale przybliżającym epokę, w której żył i działał jego przodek, był to jeden z najdramatyczniejszych momentów w dziejach ludzkości. Biskup odnajdywał się w niej dzięki kręgosłupowi moralnemu. To wyrazisty rys bohatera tej książki i zarazem jej przesłanie rezonujące i dziś.
Juliusz Bursche – myśli, działalność i dziedzictwo, praca zbiorowa pod red. Aleksandra Łupienki i Stefana Gardawskiego, Warszawa 2023, s. 384.
„Zwiastun Ewangelicki” 4/2024
