Ewa – pierwsza kobieta, pierwsza matka, jedna z najbardziej znanych kobiecych postaci biblijnych, zauważana w teologii, literaturze oraz sztuce, przez wieki kojarzona była z początkiem grzechu i uwodzeniem.
Na obraz Boga
Gdy spotykamy Ewę na kartach Starego Testamentu nie ma jeszcze imienia, podobnie jak pierwszy mężczyzna. W opisie stworzenia z rozdziału pierwszego 1. Księgi Mojżeszowej obydwoje są ukoronowaniem dzieła stworzenia, stworzeni na obraz Boga, jako dwie równe sobie istoty.
Opowiadanie z rozdziału drugiego ukazuje proces stworzenia szerzej. Bóg stwarza na początku istotę uformowaną z ziemi (hebr. ’âdâm) i umieszcza ją w ogrodzie Eden, gdzie są jasno określone zasady. Bóg pragnie by stworzona przez niego istota nie czuła się samotna, stwarza więc inne żywe istoty – zwierzęta. Jednak ich towarzystwo okazuje się niewystarczające, brak jej bowiem odpowiedniej pomocy (rzeczownik „pomoc, pomocnik” – w języku hebrajskim: ’çzer kĕnegdô – oznacza wsparcie, towarzyszenie i często odnosi się do Boga, który jest pomocą i wsparciem dla swojego ludu). Bóg dokonuje więc niezwykłej operacji, podczas której następuje rozróżnienie na dwie płcie (hebr. ’îsh – mężczyzna, ’îshah – kobieta). Kobieta zostaje przyprowadzona do mężczyzny, a ich jedność zostaje wyrażona słowami: „Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mojego ciała” (1 Mż 2,23).
Określenie „odpowiednia pomoc” nie stawia kobiety w roli służącej, lecz ukazuje relację, jaka powinna istnieć pomiędzy dwojgiem ludźmi. Jako dwie istoty stworzone na Boże podobieństwo stają naprzeciw siebie i obok siebie, aby być dla siebie wsparciem i pomocą. To doskonale wyraża ideę małżeństwa.
Spotkanie z wężem
Żyjący w ogrodzie Eden pierwsi ludzie doświadczali harmonii ze Stwórcą, innymi stworzeniami oraz ze sobą nawzajem. Ta harmonia została zakłócona przez nieposłuszeństwo, gdyż kobieta i mężczyzna złamali Boży zakaz.
Historia nieposłuszeństwa pierwszych ludzi rozpoczyna się od rozmowy węża z kobietą, który tak prowadzi dialog, by wzbudzić w niej wątpliwości: Czy rzeczywiście Bóg powiedział…? Wraz z wątpliwościami pojawia się ciekawość. Kobieta zainteresowana owocem (nie jabłkiem) jak i jego właściwościami (mądrością) postanawia go spróbować i daje go także mężczyźnie. W ten symboliczny sposób ukazana jest rola kobiety jako karmicielki i osoby odpowiedzialnej za przygotowanie pokarmu.
Warto zauważyć, że przez wieki ta właśnie scena kreowała spojrzenie na kobietę w tradycji judeochrześcijańskiej jako na kusicielkę i uwodzicielkę. Kobieta – Ewa stała się symbolem upadku, grzechu, niedoskonałości, co podkreśla już autor 1. Listu do Tymoteusza pisząc: „Nie Adam został zwiedziony, lecz kobieta, gdy została zwiedziona, popadła w grzech” (1 Tm 2,14).
Jednak w starotestamentowym opisie nie ma wskazania na kobietę jako na główną winowajczynię. To wąż jest kusicielem, a kobieta i mężczyzna obydwoje łamią zakaz dany przez Boga, zachęceni wizją poznania, czym są dobro i zło. Zostaje zakłócony porządek stworzenia, czego skutkiem jest wypędzenie z raju. Wiedzą już, czym jest dobro, a czym zło, ale ta wiedza była dotąd dana tylko Bogu. Oni są tylko Jego stworzeniem, muszą więc opuścić Eden, by nie zerwać owocu dającego im nieśmiertelność.
Kara
Skutkiem nieposłuszeństwa jest nie tylko wypędzenie z Edenu, ale także przekleństwo, które dotyczy węża oraz kara, która dosięga kobietę i mężczyznę. Życie obydwojga ludzi stanie się wyjątkowo trudne, sielanka, jakiej doświadczyli w Edenie, nigdy nie będzie już ich udziałem. Kobieta będzie rodzić dzieci w bólach, a mimo to nie będzie potrafiła oprzeć się swojemu mężowi, który będzie ją pociągał. Mężczyzna z trudem będzie zdobywał pożywienie i ciężko pracował aż do swojej śmierci.
Od chwili złamania Bożego zakazu mężczyzna otrzymuje imię – Adam. To on nadaje też imię kobiecie – Ewa – matka wszystkich żyjących.
Kobieta i matka
Ewa po wypędzeniu z Edenu nie znika z biblijnych kart. Pojawia się w nowej roli – matki, rodzi Kaina, Abla i Seta. Pierwsze ludzkie dziecko – Kain – rodzi się wraz ze słowami: „Wydałam na świat mężczyznę z pomocą Pana”. Zdanie to, przetłumaczone z hebrajskiego dosłownie, brzmi: „stworzyłam mężczyznę razem z Panem”, co jest dosyć niezwykłym wyrażeniem. W ten sposób określona zostaje rola wielu kobiet, które pojawią się na świecie po niej, choć nie wszystkie będą mogły doświadczyć macierzyństwa. Jednak mimo bólu, który ma kobiecie towarzyszyć przy porodzie, Ewa, a za nią inne matki, wydają na świat dzieci z Bożą pomocą. Jest bliska kobietom wierzącym, świadomym macierzyństwa, oczekującym Bożego wsparcia.
Ewa wydaje się dzisiaj kimś odległym, podobnie jak i historie rozgrywające się w ogrodzie Eden. Lecz ta pierwsza kobieta jest współczesną postacią. W rozmowie z wężem jawi się jako niezależna, wolna, poszukująca mądrości. Choć jej dążenia zakrywa przestąpienie zakazu, to nie sposób nie zauważyć, że są ona dążeniami wielu współczesnych kobiet. Pragnienie rozwoju istnieje w kobietach od zawsze, choć przez wieki nie mogły go realizować. Postać Ewy, ale i Adama, jest także ostrzeżeniem, byśmy byli świadomi Bożych zakazów i nakazów. Pokusa, „by być jak Bóg”, nadal istnieje w ludziach.
Więcej o kobietach w Biblii – książka Biblijny alfabet kobiet
Tekst ukazał się w „Zwiastunie Ewangelickim” 24/2006
