miniatura

– refleksje z lektury Bonhoeffera W tym roku obchodzimy 80. rocznicę tragicznej śmierci ks. Dietricha Bonhoeffera – pastora, teologa i przyzwoitego człowieka, który sprzeciwił się nazistowskiej władzy w Trzeciej Rzeszy, za co został stracony 9 kwietnia 1945 roku. Z racji tej okrągłej rocznicy postanowiłem sięgnąć po jego książki, aby sprawdzić, w jakim stopniu jego myśli są nadal aktualne w 2025 roku. Nie zawiodłem się, bo w mojej opinii zasługują na współczesną analizę. Spór o historycznego Jezusa Na przełomie XIX i XX wieku zintensyfikowaniu uległ spór o to, czy Jezus był postacią historyczną, czy też postacią mityczną. Prześledzenie wypowiedzi teologicznych tamtego okresu na temat zmartwychwstania Jezusa ukazuje szerokie spektrum stanowisk – od całkowitej negacji historyczności Jezusa (David Friedrich Strauss, Ernest Renan), przez[...]

miniatura

W kościele luterańskim św. Krzysztofa we Wrocławiu 15 marca 2025 r. odbyły się uroczystości związane z upamiętnieniem ks. Dietricha Bonhoeffera. W tym roku 9 kwietnia minie osiemdziesiąta rocznica śmierci tego znanego wrocławianina. W związku z tym, na wniosek Pa-rafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Krzysztofa, Rada Miejska Wrocławia uchwaliła 27 czerwca 2024 r., że skwer przed kościołem ewangelickim zlokalizowany w rejonie ulic Kazimierza Wielkiego i Wierzbowej będzie nosił imię ks. Dietricha Bonhoeffera – pochodzącego z Wrocławia ewangelickiego męczennika II wojny światowej. W ramach uroczystości poświęcenia skweru przypomniano patrona, o którym mówił prof. Jerzy Sojka (ChAT), wysłuchano przemówień zaproszonych gości, a także odbył się koncert muzyki pasyjnej. Wystąpili w nim Julieta González-Springer z Wrocławia (sopran) oraz Agnieszka[...]

miniatura

– czym charakteryzuje się duchowość biblijna? Zlikwidować religię a zastąpić ją duchowością! – tak mówi wiele współczesnych autorytetów. Brak żywej duchowości w Kościele prowadzi do kryzysu wiary, a ludzie często szukają duchowych doświadczeń poza tradycyjnymi strukturami religijnymi. O takiej drodze współczesnego człowieka „od religijności do duchowości” pisał ks. Tomáš Halík, czeski duchowny rzymskokatolicki. Jeżeli religia umiera, a duchowość rozkwita, to podczas lektury Pisma Świętego stawiam sobie pytanie: na czym polega duchowość biblijna? Duchowość należy rozumieć jako coś głęboko osobistego – to doświadczenie sensu, wartości i relacji z tym, co transcendentne, święte lub po prostu większe od nas samych. Luterański teolog Paul Tillich zauważył, że według narracji biblijnej wiara jest czymś co stwarza Duch[...]

miniatura

W ośrodku wypoczynkowym „Przy lesie” parafii ewangelickiej w Karpaczu można oglądać  płaskorzeźby Ryszarda Zająca – laureata Nagrody im. ks. Leopolda Otto (2009). Jedna z nich jest ilustracją podobieństwa o siewcy. Artysta zaakcentował na pierwszym planie ciernie, co zainspirowało mnie do przemyśleń i podzielenia się nimi. Ten szczegół – ciernie – zrodził we mnie różne pytania. Dlaczego siewca, widząc ciernie, sieje tam ziarno? Czyż nie byłoby lepiej najpierw przygotować grunt pod zasiew: oczyścić rolę, wykarczować owe ciernie, by ziarno mogło się rozwinąć bez przeszkód? Nie szkoda mu ziarna? Jaką prawdę, jakie przesłanie przekazuje ten obraz? Ciernie już są, już rosną, nie pojawią się później. Nie będzie dogodniejszej okoliczności, by dokonać zasiewu. W pieśni Lutra Niech cały się raduje świat (ŚE 641,5) jedna ze[...]

miniatura

– spuścizna ks. Dietricha Bonhoeffera Dietrich Bonhoeffer nie miał możliwości przedłożenia dojrzałego i ukończonego dorobku swojego życia. Śledzenie jego myśli w książkach i zbiorach artykułów, w listach i notatkach wymaga wiele trudu. Niektóre pisma czyta się z łatwością i z wielkim zainteresowaniem, inne zaś są dostępne wyłącznie znawcom przedmiotu. (...) Dzieło Bonhoeffera daje się ogarnąć przy pomocy haseł, które charakteryzują poszczególne fazy jego rozwoju teologicznego: „Chrystus egzystujący jako zbór” w okresie pierwszym, akademickim, kiedy to ukazały się prace Sanctorum Communio (Społeczność świętych) i Akt und Sein (Akt i byt); „tania i droga łaska” w okresie następnym, bardziej krytycznym, odzwierciedlonym w Nachfolge (Naśladowaniu) i w Gemeinsames Leben (Wspólnym życiu); „ostateczne a przedostateczne”[...]

miniatura

„Około południa 5 kwietnia 1943 roku Dietrich zatelefonował do swojej siostry Christine von Dohnanyi. W słuchawce usłyszał obcy męski głos. Wiedział, że w domu odbywa się przeszukanie. Dietrich pośpiesznie sprawdził biurko w swoim pokoju na poddaszu. Chciał się upewnić, że nie zostawił niczego, co gestapo mogłoby użyć przeciwko komukolwiek. Potem czekał na kolejne wydarzenia w sąsiednim domu, u swojej drugiej siostry Ursuli Schleicher. Około godziny szesnastej przyszedł ojciec Karl Bonhoeffer i przekazał Dietrichowi, że dwaj mężczyźni czekają na niego w jego pokoju na poddaszu. Chcą z nim rozmawiać”.* Chłodna noc, na niewygodnej więziennej pryczy, z 5 na 6 kwietnia 1943 roku, była dla Dietricha twardym zderzeniem z więzienną rzeczywistością Tegel – aresztu śledczego Wehrmachtu. Dla Karla i Pauli Bonhoefferów, dla rodzeństwa,[...]

miniatura

  Boże Narodzenie. Wspaniałe wspomnienia z mego dzieciństwa, z pierwszych siedmiu przedwojennych lat, gdy nasza rodzina żyła w pokoju i dobrobycie. Pamiętam wigilijne czekanie na pierwszą gwiazdkę na niebie, która zawsze była sygnałem do rozpoczęcie wieczerzy, do czytania przez ojca Słowa Bożego i śpiewania kolęd, bo w miejscu naszego zamieszkania nie było ewangelickiego zboru. Później nastąpił tragiczny czas wojny, czas biedy. Mimo wszystko tych kilka grudniowych dni było „lepszym” czasem, gdyż Nowo Narodzony rozświetlał swą miłością naszą „mizerną i cichą” rodzinną, domową stajenkę. Wiele lat po wojnie, gdy moje własne dzieci przyszły na świat, ten „pełen łaski godowy czas”, był jeszcze radośniejszy. Do dzisiaj pamiętam, jak czteroletni Ivar usiłował wyjaśnić półrocznemu Arturkowi, czym jest ta świecąca, kolorowa[...]

miniatura

– ks. Dietrich Bonhoeffer i jego recepcja w środowisku opozycyjnym w PRL-u   Życie i twórczość ks. Dietricha Bonhoeffera były inspiracją nie tylko dla powojennej teologii ewangelickiej. Jedna z niespodziewanych i nieoczywistych dróg recepcji wiodła przez środowisko opozycji demokratycznej w latach siedemdziesiątych w PRL-u. Książka Chrześcijanin w Trzeciej Rzeszy W 1968 roku Anna Morawska publikowała na łamach czasopisma „Znak” obszerne artykuły poświęcone postaci Dietricha Bonhoeffera. Zwieńczeniem tego zainteresowania była publikacja w 1970 roku książki Chrześcijanin w Trzeciej Rzeszy, wydanej w ramach Biblioteki „Więzi”. Była to praca przełomowa pod wieloma względami. Po raz pierwszy na gruncie polskim prezentowała życiorys i dorobek teologiczny jednego z najważniejszych ewangelickich teologów XX wieku. Z drugiej strony, pokazywała[...]

miniatura

– ks. Dietrich Bonhoeffer i jego recepcja w środowisku opozycyjnym w PRL-u „Chrześcijanin musi wypić ziemskie życie do dna, na wzór Chrystusa. (…) Nie można przedwcześnie unieważnić doczesności”. Te słowa z listu więziennego Dietricha Bonhoeffera z 27 czerwca 1944 roku mogą stanowić uniwersalne memento dla chrześcijan, ważne i inspirujące w każdym czasie. Ale zdają się one zyskiwać szczególne znaczenie, gdy sytuacja, w której się znajdujemy, ulega pogorszeniu, gdy dzieje się wokół nas coś złego, na co w ogóle nie mamy wpływu, lub mamy tylko niewielki. Życie pisze scenariusze ciekawsze niż jesteśmy w stanie wymyślić. Rok 2020 miał być dla luteran rokiem radosnego świętowania wolności chrześcijańskiej, o której przed pięcioma stuleciami przypomniał Marcin Luter. Miał to być również rok refleksji nad ofiarami II wojny[...]