Dziewiętnastowieczna powieść o charakterze budująco-moralizatorskim ukazała się po 150 latach od swego pierwszego wydania ze wstępem i w opracowaniu Zbigniewa Chojnowskiego, profesora, literaturoznawcy specjalizującego się w tematyce mazurskiej. Przypomniał on współczesnemu czytelnikowi książkę pastora Marcina Gerssa, drukowaną początkowo w odcinkach na łamach „Gazety Leckiej” w 1875 roku. Interesujące wprowadzenie i bogaty materiał zawarty w przypisach przybliżają tamtą epokę i ułatwiają zrozumienie treści. Dowiemy się z nich m.in., że Mazurzy ewangelicy czytali nie tylko Biblię i postylle czy otaczali czcią mazurskie kancjonały, ale że też chętnie sięgali po literaturę religijną. Literatura ta docierała dalej niż teren dawnych Prus i nazwisko Gerssa – pisanego też jako Giersz – znane było niektórym czytelnikom także na[...]

  Zanik ludu mazurskiego to znamienny tytuł książki, a jednak dla mnie wcale nie pesymistyczny. Autor, nasz znamienity współwyznawca, profesor Janusz Małłek z Torunia, jest synem Karola Małłka, który jako polski, ewangelicki działacz na terenie dawnych Prus Wschodnich nazywany był królem Mazurów. Książka ukazuje się w 100-lecie plebiscytu, który swym wynikiem także przyczynił się do losu Mazurów i Warmiaków. Samo przypomnienie historii tych ziem uświadamia ogrom dorobku Mazurów, niestety niewiele z owego dziedzictwa dziś pozostało. Mazurskie dzieje związane są mocno, wręcz nierozerwalnie, z ewangelicyzmem i polskością. Przypominania polskiego rodowodu Mazurów i ich ewangelickiej proweniencji nigdy za wiele. Autor ukazuje też procesy germanizacyjne, które od początku XIX wieku zaczęły przybierać wobec Mazurów na sile. Przedstawia procesy[...]