W dniach 25-26 kwietnia 2024 r. Archiwum Akt Nowych zorganizowało w Warszawie konferencję naukową na temat archiwów Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce od 1918 r. do dnia dzisiejszego. Jej celem było zapoznanie się z zasobami archiwów różnych wspólnot religijnych i możliwości dostępu do nich. Organizatorzy zwracali uwagę, że konferencja po raz pierwszy objęła tak szerokie spektrum wyznaniowe.
Pierwszy dzień obrad poświęcony był głównie archiwom Kościoła Rzymskokatolickiego i zgromadzeń zakonnych, a także archiwom Kurii Metropolitarnej w Warszawie Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Polsce.
Drugiego dnia, w pierwszej części obrad referaty dotyczyły archiwów Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, a także archiwów Kościoła Greckokatolickiego w Polsce i Zakonu Bazylianów Świętego Jozafata. Każdy z referentów przedstawił też krótko historię oraz zasady danego wyznania.
Kolejna część konferencji poświęcona była archiwom Kościołów protestanckich w Polsce. Biskup Diecezji Wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego Waldemar Pytel zwrócił uwagę, że wiele zasobów archiwalnych poszczególnych parafii Dolnego Śląska i Pomorza Zachodniego uległo rozproszeniu lub zniszczeniu. W Świdnicy znajdują się jednak cenne starodruki sięgające połowy XVII wieku, Biblie z cennymi zapiskami ich właścicieli, księgi metrykalne, dokumentacje cmentarza od końca XVIII w. Zachowane zbiory sięgają liczby 8 tysięcy woluminów. W Świdnicy powstał też Dolnośląski Instytut Ewangelicki, który ulokowano w dawnym budynku plebanii.
Z kolei o dokumentach Kościoła Zielonoświątkowego w RP po 1945 r. mówił dr Leszek Jańczuk. Nie są to zbyt obszerne zasoby, głównie teczki personalne duchownych. Obecnie zachowaną dokumentację digitalizuje się.
W referacie o zasobach archiwum i biblioteki Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, obejmujących głównie dokumenty od lat 80. XX w., mówił Krzysztof Bandoła-Skierski. Niestety wiele zgromadzonych cennych starodruków uległo zniszczeniu podczas II wojny światowej, ocalałe zasoby przekazano bibliotece uniwersyteckiej.
Również pierwsze zgromadzone dokumenty jakie miała przedwojenna misja, a potem Kościół metodystyczny, spłonęły w 1944 r. w Warszawie, potem gromadzono dokumenty ponownie. Mówił o tym ks. Zbigniew Kamiński.
O archiwum Kościoła Chrześcijan Baptystów opowiedział dr hab. Jan Mirończuk, zasoby te są głównie gromadzone w Archiwum Generalnym Rady Kościoła i Archiwum Seminarium w Radości.
Ostatni referat tej części obrad przedstawił Tadeusz Świątek: Wyznanie ewangelicko-augsburskie, czyli luterańskie od 1918 roku do współczesności wobec wyzwań XX-lecia. Prelegent przypomniał postać bp Juliusza Burschego i skupił się na ośrodku warszawskim. Mówił o działalności Szpitala Ewangelickiego oraz innych placówkach opiekuńczych i edukacyjnych. Wspomniał, że ocalałe archiwa parafii warszawskiej znajdują się w Archiwum Akt Dawnych.
Ostatnia cześć konferencji poświęcona była zasobom archiwalnym religii niechrześcijańskich, które swoje wspólnoty mają na terenie Polski.
tekst i zdjęcie: Aldona Karska
„Zwiastun Ewangelicki” 10/2024
