Jan Wincenty Bandtkie-Stężyński

14.07.1783-7.02.1846

Historyk prawa, edytor, leksykograf, urodził się 240 lat temu w Lublinie w rodzinie kupieckiej. Był bratem Jerzego Samuela, znanego bibliotekarza i językoznawcy.

Początkowo uczył się Lublinie, gimnazjum ukończył we Wrocławiu. Później studiował prawo na uniwersytecie w Halle, które ukończył w 1806 r. Od roku 1807 piastował funkcję asesora przy warszawskim sądzie apelacyjnym. Rok później został mianowany pisarzem aktowym, czyli notariuszem przy sądzie apelacyjnym, a w roku 1809 otrzymał stanowisko pisarza aktowego Księstwa Warszawskiego. Od 1808 r. kierował Szkołą Prawa i Administracji, w której także wykładał prawo rzymskie. Był członkiem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. W 1814 r. uzyskał tytuł doktora prawa na Uniwersytecie w Królewcu. Był jednym z organizatorów utworzonego w 1816 r. Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie był dziekanem Wydziału Prawa i pracował do 1831 r. Jako pierwszy opracował polski tekst Kroniki Galla Anonima, który wydano w 1824 r. Inne jego dzieła to m.in. Historia prawa polskiego czy Bibliografia prawa polskiego od najdawniejszych czasów do r. 1823.

W 1819 r. otrzymał dziedziczny tytuł szlachecki wraz z przydomkiem Stężyński. W 1843 r. został mianowany członkiem Komisji Rządowej Sprawiedliwości.

W warszawskiej parafii ewangelickiej był w latach 1816-1844 członkiem komisji dokonującej kolejnych zmian w tzw. ordynacji, czyli prawie kościelnym.

Pochowany został na warszawskim cmentarzu ewangelicko-augsburskim. Pomniki tego grobowca są autorstwa Józefa Manzla.

ks. Gustav Knak

12.07.1806-27.07.1878

145 lat temu zmarł niemiecki duchowny i autor pieśni religijnych.

Urodził się w Berlinie. Po śmierci ojca w 1819 r. zamieszkał ze swoim wujem w Mittenwalde, a potem do 1826 r. uczęszczał do Friedrich-Wilhelms-Gymnasium w Berlinie. W latach 1826-1829 studiował teologię na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w tym mieście. W 1829 r. został nauczycielem religii w Schola Collecta w Branderburgii. W 1933 r. zdał drugi egzamin kościelny. Rok później został proboszczem w Wusterwitz (Ostrowice) na Pomorzu. Był inicjatorem festiwali misyjnych dla propagowania idei misyjnej w misji wewnętrznej i misji zewnętrznej. Ponadto w 1848 r. wstąpił do Luterańskiego Związku Prowincjonalnego dla Pomorza. W 1850 r. został skierowany do Bethlehemskirche w Berlinie, aby służyć czeskim luteranom, którzy utworzyli tam zbór w XVIII wieku po ucieczce przed prześladowaniami. W Berlinie objął kierownictwo licznych kościelnych stowarzyszeń misyjnych. Jego pietystyczne podejście spotkało się z oporem oświeceniowych teologów.

Był żonaty z Mathilde Wendt. Na Pomorzu, w Dünnow (Duninowo k. Ustki), mieszkała jego córka, którą często odwiedzał i przy okazji wygłaszał kazania w tamtejszym kościele. W trakcie jednego pobytu zmarł na atak serca. Pochowano go w Berlinie.

Od 1830 r. pracował nad odnowieniem śpiewnika ewangelickiego. W 1843 r. wydano zbiór jego autorstwa pt. Zionsharfe. W Śpiewniku ewangelickim znajdziemy trzy jego pieśni: Jedno mieć (121), O, jak pięknie w zgodzie żyć (555) oraz śpiewaną na pogrzebach Jam stęskniony (914).

Jan Wantuła

10.09.1877-29.07.1953

Bibliofil ze Śląska Cieszyńskiego zmarł 70 lat temu.

Urodził się w Ustroniu w rodzinie chłopskiej. Ukończył 3-klasową szkołę podstawową w Ustroniu, a potem zaczął pracować w gospodarstwie rodzinnym oraz w ustrońskiej hucie. Został z niej usunięty w 1907 r. za działalność patriotyczną. Od 1910 r. zatrudnił się w hucie w Trzyńcu. Tam zainteresował się ruchem socjalistycznym i działał w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Po śmierci ojca przejął gospodarstwo i łączył to z pracą hutnika. Był też zamiłowanym sadownikiem.

Dzięki własnej pracy zdobył rozległą wiedzę humanistyczną i poznał historię i kulturę Śląska Cieszyńskiego. Całe życie pielęgnował swoje zamiłowanie do książek – zgromadził kilkutysięczny zbiór, w którym znalazły się cenne starodruki. Określany jest jako najwybitniejszy chłop-bibliofil swoich czasów. W swojej rodzinnej miejscowości założył Ewangelickie Stowarzyszenie Młodzieży w 1897 r. i był jego bibliotekarzem. W tym samym roku został członkiem Czytelni Ludowej w Cieszynie. Działał także w Towarzystwie Ewangelickiej Oświaty Ludowej oraz Macierzy Szkolnej. Był także propagatorem ruchu abstynenckiego.

Od 1898 r. zamieścił na łamach czasopism około 350 artykułów głównie o tematyce narodowej i historycznej, ale także dotyczące życia kulturalnego. Spisał kroniki Goleszowa i Ustronia. Utrzymywał kontakty z wieloma znanymi postaciami ówczesnego życia kulturalnego i naukowego.

Zmarł i został pochowany w Ustroniu. Po jego śmierci wydano wybór jego pism pt. Karty z dziejów ludu Śląska Cieszyńskiego oraz Książki i ludzie.

Jego synem był bp Andrzej Wantuła.

„Zwiastun Ewangelicki” 13-14/2023