Dnia 26 maja 2023 r. minęła 250. rocznica pierwszego ewangelickiego nabożeństwa w Olsztynie. Odbyło się ono wówczas na zamku, który jeszcze rok wcześniej należał do rzymskokatolickiej kapituły warmińskiej, a po I rozbiorze Polski w roku 1772 – przejęty został przez skarb państwa pruskiego. Obchody jubileuszu odbyły się m.in. w salach zamkowych.
Niemal po sąsiedzku z Kopernikiem
Pierwsze nabożeństwo odbyło się 26 maja 1773 r. – w środę przed Świętem Zesłania Ducha Świętego, a odprawił je pastor Matthias Zacha z mazurskiego Olsztynka. W maju 1779 r. nabożeństwo, w którym wzięło udział około 200 wiernych, z czego blisko 90 przystąpiło do Komunii Świętej, odprawił pastor Daniel Corsepius z pobliskiego Pasymia. Nabożeństwa odprawiano w dawnym refektarzu zamkowym aż do roku 1877, gdy oddano do użytku i poświecono kościół parafialny. Ciekawostką jest, że na zewnętrznej ścianie tego pomieszczenia do dziś zachował się jedyny instrument astronomiczny sporządzony własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika, mieszkańca olsztyńskiego zamku w latach 1516-1519 i 1520-1521 – doświadczalna tablica astronomiczna.
Warunki życia społeczności ewangelickiej w Olsztynie, położonym na terenie katolickiej Warmii, gdzie od 1526 r. obowiązywały przepisy kontrreformacyjne, były trudne. Wyznawcy protestantyzmu aż do 1772 r. nie mieli prawa osiedlania się na jej terenie na stałe. Luteranie zaczęli osiedlać się w Olsztynie pod koniec XVIII w., zaś parafia ewangelicka w mieście została formalnie utworzona w 1793 r.
Pierwszym zarządcą parafii w latach 1779-1783 był Reinhold Johann, nauczyciel, absolwent Uniwersytetu Albertyny w Królewcu. Jego następcą i pierwszym proboszczem (1783-1797) został Johann Heinrich Hein, rektor miejscowej szkoły.
Na zamku i w kościele
W ramach tegorocznych obchodów odbyło się kilka interesujących wydarzeń, zorganizowanych przez radę parafialną i proboszcza ks. Łukasza Stachelka.
W salach kopernikowskich zamku 26 maja odbyła się uroczystość inaugurująca obchody, podczas której wykład pt. Luteranie w olsztyńskim zamku wygłosił historyk sztuki dr Andrzej Rzempołuch. Przedstawił on zebranym historię pomieszczeń zamkowych, przez ponad 100 lat goszczących członków zboru. Głos zabrali m.in.: biskup Kościoła Jerzy Samiec, biskup diecezji mazurskiej Paweł Hause, ks. Łukasz Stachelek oraz prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz. Wszyscy uczestnicy uroczystości otrzymali okolicznościową, numerowaną kartkę z współczesną fotografią budynku kościoła.
W kolejnym dniu obchodów 27 maja w kościele Chrystusa Zbawiciela odbyło się nabożeństwo jubileuszowe prowadzone przez ks. Łukasza Stachelka, ks. Bogusława Juroszka i bpa Pawła Hause, który zwiastował Słowo Boże, odwołując się do słów proroka Samuela: „Aż dotąd pomagał nam Pan” (1 Sm 7,12). W trakcie nabożeństwa wystąpili: chór parafialny pod dyrekcją Andrzeja Kwahsa oraz organista Wiktor Żołnierek.
Spacer po ewangelickim mieście
Następnie odbył się spacer ulicami Starego Miasta i śródmieścia Olsztyna śladami olsztyńskich ewangelików, który poprowadził historyk regionalista Rafał Bętkowski. Wielu członków olsztyńskiego zboru było osobistościami zasłużonymi dla rozwoju miasta, w tym m.in. burmistrzowie: Friedriech von Roebel, Oskar Belian, przedsiębiorca Karl Roensch, a także sędzia okręgowy Otto Gisevius. Jak zauważył R. Bętkowski, olsztyńscy ewangelicy „mieli opinię ludzi pracowitych, przedsiębiorczych i uczciwych. Świadectwem odnoszonego sukcesu i coraz mocniejszej pozycji materialnej był ich rosnący udział we władzach miejskich. Rola, jaką odgrywali w codziennym życiu Olsztyna i ich wkład w rozwój miasta nie zostały do dziś docenione”. Spacer zakończył się na dawnym cmentarzu ewangelickim, czynnym w latach 1873-1947, który w ostatnim czasie został zrewitalizowany i udostępniony w formie parku pamięci.
Wieczorem w kościele odbył się koncert pt. Ptaki powrotne w wykonaniu duetu Basia Raduszkiewicz i Jarek Kordaczuk.
Obchody olsztyńskiego jubileuszu zakończyły się w niedzielę 28 maja nabożeństwem w kościele, podczas którego Słowo Boże zwiastował bp Rudolf Bażanowski, emerytowany zwierzchnik diecezji mazurskiej i były proboszcz w Olsztynie. Po nabożeństwie odbyło się spotkanie parafian przy jubileuszowym torcie i kawie.
Paweł Sobotko
Parafia w Olsztynie liczy obecnie około 300 wiernych. Do parafii należy również filiał w Olsztynku, w którym nabożeństwa odbywają się w co drugą niedzielę. Parafia obejmuje obszar 11 gmin: od Ornety do Olsztynka i od Barczewa do Gietrzwałdu.
„Zwiastun Ewangelicki” 12/2023
