Przed prawie trzema laty przy okazji generalnego remontu kościoła rada parafialna podjęła decyzję o wykonaniu instalacji i zakupie sprzętu umożliwiającego transmisję nabożeństw. Wtedy nikt się nie spodziewał, że ta forma przekazu stanie się tak bardzo potrzebna niedługo później, w rzeczywistości sparaliżowanej pandemią koronawirusa. A to był dopiero początek działalności medialnej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie.
Obraz nabożeństwa w pustym kościele, w którym oprócz księdza była tylko ekipa realizatorska, na długo zostanie w mojej pamięci, napawając smutkiem i niepokojem. Jednocześnie rosły w tym czasie słupki oglądalności parafialnego kanału YouTube Luteranie w Warszawie. A słowa podziękowania za możliwość przeżywania w taki sposób społeczności z Bogiem oraz z innymi braćmi i siostrami, były najlepszą nagrodą za wielomiesięczną, coniedzielną służbę przy konsolecie realizatorskiej Studia Lutheraneum.
Więcej niż zabawa w telewizję
Taką właśnie nazwę, nawiązującą do nazwy podziemi kościoła Świętej Trójcy, przyjęliśmy dla naszej działalności medialnej. Byliśmy przekonani, że na samych transmisjach nabożeństw się ona nie skończy. Szkoda byłoby bowiem zmarnować potencjał i zapał, jaki tkwił w młodszych i starszych członkach oraz przyjaciołach zboru. Sukcesywnie wzbogacaliśmy wyposażenie studia, bazując na ofiarowanym nam przez różne osoby sprzęcie, ale także dokonując zakupów ze środków parafialnych lub wypracowanych przez nas w ramach różnych projektów.
W uruchomieniu i rozwoju wspierali nas parafianie lub znajomi, którzy zajmują się tą dziedziną zawodowo, ale główny ciężar działań wzięli na siebie wolontariusze-amatorzy, którym ta „zabawa w telewizję” sprawiała i wciąż sprawia ogromną radość. Co ważne, w tej grupie jest także młodzież, która – mamy nadzieję – kiedyś poprowadzi te działania dalej.
Co chcielibyście wiedzieć o ewangelikach
Początkowo, oprócz nabożeństw rejestrowaliśmy tylko ważniejsze wydarzenia parafialne, kolejne etapy remontu kościoła, okolicznościowe pozdrowienia. Posiadanie w miarę profesjonalnego studia zachęcało jednak do bardziej ambitnych zamierzeń. I tak na pierwszy ogień poszedł cykl: Ewangelickie ABC – czyli wszystko, co chcielibyście wiedzieć o protestantach, ale baliście się zapytać. Cykl pomyślany jako 3-5-minutowe prezentacje wybranych haseł, omówionych z ewangelickiego punktu widzenia. Ich lista szybko się rozrosła do ponad 200. Choć wymyślenie ich nie było trudne, to zgromadzenie osób chętnych i mających czas, by stanąć przed kamerą, okazało się zadaniem wymagającym cierpliwości i pokory. Tym bardziej jesteśmy wdzięczni tym, którzy przyjęli nasze zaproszenie i przyjechali na nagranie do Warszawy.
Dla nas była to też okazja do bliższego poznania różnych duchownych i świeckich z naszego Kościoła, ale także z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, bo jak sama nazwa wskazuje, cykl ma prezentować ewangelickie rozumienie różnych pojęć. Gościliśmy już biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, biskupa diecezji warszawskiej, proboszczów, wikariuszy, diakonów, siostrę przełożoną Diakonatu „Eben-Ezer”, prezesa Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, wykładowców Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie oraz inne osoby w różny sposób zaangażowane w życie Kościołów ewangelickich. O niektórych z naszych mówców można powiedzieć, że są „stworzeni dla kamery” – mogą praktycznie z marszu i bez dubli, czyli powtórzeń omówić dane hasło. Innym zajmowało to więcej czasu, a mówienie „do szkła” było stresującym doświadczeniem.
Jak dotychczas nagraliśmy omówienie około 100 haseł, z czego wyemitowanych zostało ponad 60 odcinków. Są one dostępne na kanałach YouTube Luteranie oraz Luteranie w Warszawie, a także na stronie ewangelicy.pl. Jako że lista omówionych haseł jest wciąż niepełna, nasze zaproszenie do udziału jest dalej aktualne.
Fundamenty stolicy
Drugi cykl okazał się jeszcze bardziej wymagający, tak pod względem realizatorskim, jak i dokumentacyjnym. To cykl Ewangelickie fundamenty Warszawy, w ramach którego zaproszeni goście prezentują bardziej i mniej znane, historyczne i współczesne ślady obecności protestantów w stolicy. Gospodarzem tych 15-20-minutowych rozmów jest historyk z na-szej parafii dr Aleksander Łupienko. A gości miał już bardzo zacnych!
Dr Maciej Ptaszyński omawiał początki Reformacji nad Wisłą i konfederację warszawską. Prof. Jerzy Kos analizował architekturę kościoła Świętej Trójcy, autorstwa Szymona Bogumiła Zuga. Prof. Juliusz Gardawski przypominał postać bpa Juliusza Burschego oraz historię „Polaków z wyboru”. Prof. Tadeusz Stegner przybliżał proces ich polonizacji i zaprezentował sylwetkę ks. Leopolda Otto. Maria Chmiel przypomniała dramatyczne momenty zrywów narodowych XIX wieku i udziału w nich ewangelików, z których część była Polakami dopiero w pierwszym pokoleniu, a także omówiła miejsce i rolę cmentarza przy ul. Młynarskiej w przestrzeni Warszawy. Marcin Tysler przedstawił ewangelickich architektów doby saskiej i stanisławowskiej oraz XIX i XX wieku. Historię Szpitala Ewangelickiego i najbardziej znanych warszawskich ewangelickich lekarzy przybliżył Krzysztof Królikowski. O „podchmielonej historii Warszawy”, a więc o licznym gronie browarników barwnie opowiadał Piotr Wierzbicki.
Wkład ewangelików w rozwój języka polskiego zaprezentowała Ewa Kobierska-Maciuszko. O drodze do niepodległości i II RP mówił prof. Andrzej Friszke, a „sprawiedliwych wśród narodów świata” przypomniał Robert Azembski. Historię siedzib władz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego omówił bp Jerzy Samiec – tu jako ciekawostkę należy podać, że ten temat stał się inspiracją dla Aleksandra Łupienki do poszukiwań archiwalnych danych, których efekty można poznać czytając jego artykuł w „Kalendarzu Ewangelickim 2021”.
O początkach warszawskiej ekumenii oraz o „kościele dwóch papieży” opowiadał Grzegorz Polak, a wątek ekumeniczny kontynuował także prof. Karol Karski. Drogę wydziału teologii ewangelickiej z Dorpatu na warszawskie Bielany przedstawił ks. rektor Bogusław Milerski, a realia polskiej tolerancji religijnej przybliżył prof. Wojciech Kriegseisen. Sylwetki wybranych warszawskich przedsiębiorców zaprezentował Arkadiusz Żołnierczyk. O udziale ewangelików w projekcie „Polacy z wyboru” prowadzonym przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej opowiadał Tomasz Markiewicz, a historię szkolnictwa ewangelickiego przypomniała Agnieszka Bednarkiewicz-Sowińska. O ustroju kościołów ewangelickich oraz o burzliwych powojennych dziejach kościoła Świętej Trójcy opowiadał prof. Jarosław Kłaczkow. Losy ewangelików reformowanych w Warszawie przybliżyła Ewa Jóźwiak, a w ostatnim z wyemitowanych dotąd 33 odcinków o śpiewnikach ewangelickich mówiła dr Arleta Nawrocka-Wysocka. Uff!
Realizatorskie odkrycia i zielona koszula
Każdy z tych odcinków to długie godziny poszukiwań ikonografii, realizacji samego nagrania, a w końcu montażu. Ale też ogromna satysfakcja z możliwości szerszego przedstawienia i przypomnienia roli, jaką ewangelicy odgrywali, ale i wciąż odgrywają – choć w mniejszej skali – w życiu miasta. To także niespodzianki, jak na przykład odkrycie naszego głównego realizatora – Jarka Błaszkowskiego, dokonane na archiwalnym nagraniu z 16 września 1939 roku. W zbliżeniu widać nierozpoznaną jak dotąd postać, która wspięła się na latarnię płonącego kościoła Świętej Trójcy i z przerażeniem oraz bezsilnością obserwuje dzieło zniszczenia.
Przed nami jeszcze co najmniej kilkanaście odcinków, przy czym większość mamy już nagranych. Niestety ze smutkiem musimy stwierdzić, że nie zdążyliśmy porozmawiać z niektórymi osobami. I tak nie będziemy mogli wysłuchać barwnych opowieści ani ks. Włodzimierza Nasta, ani prof. Janusza Maciuszki, którzy byli prawdziwymi kopalniami wiedzy o ludziach, miejscach i wydarzeniach. Taka szkoda!
Przy okazji tego cyklu – mała anegdota z planu. Ze względu na wykorzystywanie greenscreena, czyli zielonego tła do nagrań, naszym gościom zwracaliśmy uwagę, żeby nie ubierali na siebie niczego zielonego. Jednak jednemu z panów, zakładając że panowie rzadko kiedy chodzą w zieleniach, zapomnieliśmy przekazać tej informacji. Traf chciał, że nagrywaliśmy w straszny upał. Drzwi do studia otwierają się i wchodzi nasz gość w zielonej koszuli, na której mocno widać efekty wysokiej temperatury otoczenia. Moja była w stanie nie lepszym, ale miała jedną, zasadniczą zaletę – nie była zielona! Z braku innych rozwiązań zawiązaliśmy więc braterstwo… koszul. Dobrze że wymiary mieliśmy zbliżone, a i łączyły nas przyjacielskie więzy.
Współpraca ze społecznikami
Żeby poćwiczyć także zdjęcia terenowe, zainicjowaliśmy trzeci cykl pod tytułem Cmentarnym szlakiem. Staraliśmy się w nim pokazać społeczników, którzy poświęcają swój czas i energię, a nierzadko także i pieniądze, dla ratowania od zapomnienia opuszczonych cmentarzy ewangelickich Mazowsza.
Dzięki współpracy z Fundacją „Kamienie niepamięci” i środkom pozyskanym przez nią z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, udało się przygotować odcinek o cmentarzu w Górze Kalwarii i opiekujących się nim ludziach z oddziału w Czersku Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Dotacja od Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pozwoliła na przygotowanie filmów o cmentarzu menonickim w Sadach koło Kazunia i o opiekujących się nim przewodnikach kampinoskich oraz o cmentarzu w Dziekanowie Leśnym i dbającym o niego Stowarzyszeniu „Nasze Łomianki”. Powstał także dzięki temu film o fantastycznych nauczycielach i uczniach ze Szkoły Podstawowej nr 386 przy ul. Grenady w Warszawie, od 10 lat opiekujących się opuszczonymi grobami na naszym cmentarzu przy ul. Młynarskiej i realizujących przy okazji ciekawe projekty edukacyjne.
Ostatni z dotychczasowych odcinków tej serii poświęciliśmy małżeństwu Ewie i Peterowi Stratenwerthom, dzięki którym zabezpieczony został cmentarz i kościół ewangelicko-augsburski w Wiączeminie Polskim koło Płocka. W oparciu o te dwa obiekty utworzony został Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim, działający w ramach Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Co ciekawe, właśnie ten cykl cieszy się największym zainteresowaniem internautów, a poszczególne odcinki notują od tysiąca do 2 tysięcy wyświetleń.
Do zobaczenia w Sieci
Przed nami jeszcze wiele planów i przygotowywanych projektów. Pandemia, mamy nadzieję, kiedyś się skończy, a wierni wrócą do kościołów. Jednak transmisje będą zapewne nadal prowadzone, przynajmniej w naszej parafii, bo dostrzegamy ich niezwykle ważny aspekt misyjny. Dajemy dzięki nim szansę uczestniczenia w nabożeństwach osobom starszym, chorym czy mieszkającym z dala od ośrodków ewangelickich. Cieszymy się, że dzięki wprowadzeniu comiesięcznego tłumaczenia nabożeństw na polski język migowy (PJM) mogliśmy ostatnio wyjść naprzeciw osobom niesłyszącym. Także poprzez inne działania i produkcje Studia Lutheraneum chcemy przypominać o obecności ewangelików w naszym kraju, o naszej historii i teraźniejszości. O naszej wierze, zasadach, postawach oraz przemyśleniach.
Zachęcamy zatem do oglądania i udostępniania przygotowywanych materiałów, bo dzięki temu mamy szansę docierać z przesłaniem do coraz większej grupy osób. Jesteśmy także otwarci na uwagi, komentarze czy sugestie. Do zobaczenia w Sieci – oczywiście niezależnie od wyczekiwanego z nadzieją spotykania się w normalnych warunkach.
„Zwiastun Ewangelicki” 6/2021
