W roku 1975 ukazała się po raz pierwszy w Polsce książka Z Biblią na co dzień. Wtedy rozpoczęło się systematyczne wydawanie polskiej wersji Losungen. W tym roku mija 45 lat od pierwszego wydania, którego inicjatorem był Karol Hławiczka z Cieszyna.
W 2005 roku na łamach naszego czasopisma opublikowaliśmy cykl artykułów dotyczący historii Losungen oraz Z Biblią na co dzień. Część z nich chcemy przypomnieć, ponieważ historia tej książki jest niezwykła – obecnie ukazuje się ona w ponad 100 krajach.
Polskie wydanie Z Biblią na co dzień przez te 45 lat rozwinęło się, szczególnie w ostatnich latach. Od 2017 roku na niedziele i święta publikowane są rozmyślania. Oprócz wersji papierowej funkcjonuje także strona internetowa, a każdy posiadacz smartfona może zainstalować sobie aplikację z codziennym Bożym Słowem.
Niezależnie od zewnętrznej formy zawsze znajdziemy to samo – zachętę do wędrówki z Pismem Świętym przez cały rok.
Wszystko rozpoczęło się 3 maja 1728 roku. Mikołaj Ludwik von Zinzendorf, późniejszy biskup Ewangelickiej Jednoty Braterskiej w Herrnhut, przygotował dla swojej społeczności hasło na następny dzień. Był to fragment napisanej przez niego pieśni o Bożej miłości i ludzkiej odpowiedzi na Bożą miłość. Cztery lata później, w 1731 roku, ukazała się po raz pierwszy nieduża książka określana jako Losungsbuch, zawierająca hasło na każdy dzień roku.
Od fragmentu pieśni do wyboru tekstów biblijnych
Zaczynając swoje „hasła” od słów pieśni Zinzendorf przekształcił je po czasie w zbiór przygotowanych z góry na każdy dzień roku krótkich fragmentów Pisma Świętego, do których po czasie dodawano modlitwę czy pieśń. W ten sposób Losungen nie pozostało tylko w Herrnhut. Z gotowymi hasłami na cały rok poręczna książka mogła przed rozpoczęciem danego roku dotrzeć do rozsianych po całym świecie placówek misyjnych Jednoty Braterskiej. I w ten sposób mogła zjednoczyć wszystkich czytających jej słowa poprzez refleksję nad tym samym fragmentem Biblii, pieśni, modlitwy. I tak pozostało do dnia dzisiejszego.
Przeglądając kartki polskiej książki Z Biblią na co dzień czy sięgając do oryginalnego Losungen można zauważyć wielką różnorodność tekstów w nich zgromadzonych. Można od razu zapytać: Czy dobór tych tekstów jest zaplanowany? A jeżeli tak, to jakimi rządzi się regułami?
Jeden dzień w Z Biblią na co dzień
Otwierając dowolną stronę Z Biblią na co dzień zauważmy dosyć ściśle określony porządek w prezentowaniu materiału do lektury. Oprócz dni świątecznych, niezawierających propozycji „tradycyjnych” dłuższych czytań biblijnych, lecz prezentujących czytania liturgiczne do nabożeństwa, schemat każdego dnia wędrówki z Losungen wygląda podobnie.
Po określeniu daty i dnia tygodnia na pierwszym miejscu pojawia się zawsze tak zwane hasło dnia. Jest to podstawowy tekst biblijny, wokół którego będą „krążyć” teksty pozostałe. Tym hasłem jest zawsze fragment Starego Testamentu. W celu doboru tych tekstów zbiera w Herrnhut się czteroosobowa komisja i dokonuje losowania 365 (lub 366) starotestamentowych wersetów z zestawu liczącego około 1.800 wersetów. W specjalnej srebrnej misie nie znajdują się same wersety biblijne, lecz małe karteczki z numerami. Dawniejszymi czasy każdy numer miał swój odpowiednik na kartonowej karteczce, umieszczonej w drewnianych kasetkach. Obecnie zestaw wszystkich fragmentów Starego Testamentu jest wydrukowany w specjalnej księdze – kluczu do Losungen. Aby nie zdarzały się zbyt częste powtórzenia tekstów biblijnych, każdorazowo teksty z dwóch poprzednich lat nie biorą udziału w losowaniu. Po dokonaniu losowania szkielet Z Biblią na co dzień jest już w zasadzie gotowy. Pozostaje jednak jeszcze bardzo dużo pracy do zakończenia wyboru tekstów do nowego Losungen. Samo losowanie jest początkiem długiej drogi, której efektem będzie także kolejna książka Z Biblią na co dzień.
Losowy wybór tekstów to 1/3 pracy. Teraz trzeba dopasować do tekstów Starego Testamentu odpowiedni tekst Nowego Testamentu. Zasada jest tutaj prosta: fragment Nowego Testamentu musi w jakiś sposób odwoływać się do tekstu Starego Testamentu, będąc jego wypełnieniem czy wskazaniem na jego nową interpretację.
Jako trzeci tekst pojawia się fragment modlitwy, pieśni, wiersza czy wypowiedzi, odnoszący się tematycznie do dwóch powyższych fragmentów Biblii, a będący swego rodzaju świadectwem lub wezwaniem do modlitwy i zastosowania tekstu Biblii w życiu. Tak wygląda oryginalne Losungen z Herrnhut.
Każdy jednak zauważy, że na tym nie kończy się dzień w książce Z Biblią na co dzień. Na dole znajduje się bowiem zestaw dwóch tekstów Pisma Świętego do dalszej lektury. Są to dwie propozycje dłuższych czytań biblijnych.
Pierwsza propozycja pochodzi z lekcjonarza na każdy dzień, przygotowanego przez Luterańską Konferencję Liturgiczną. Teksty tam proponowane są oparte na liturgicznym temacie danego tygodnia oraz odnoszą się do Ewangelii danej niedzieli czy święta.
Druga propozycja czytania odpowiada porządkowi czytań przygotowanemu przez Ekumeniczne Stowarzyszenia Czytań Biblijnych (Ökumenische Arbeitsgemeinschaft für Bibellesen). Jest to tzw. lectio continua, czyli propozycja kontynuacji czytania dzień po dniu kolejnych ksiąg Biblii. Opierając się na tym porządku można przeczytać w ciągu czterech (pięciu) lat cały Nowy Testament, a w ciągu lat siedmiu (ośmiu) najważniejsze fragmenty ksiąg Starego Testamentu.
Jest to ciekawa inicjatywa. Regularna lektura Biblii jest chyba najlepszym sposobem wzrastania w wierze. Jednak różnorodność ksiąg biblijnych, różne ich rodzaje literackie mogą sprawić problemy osobom, które są nieprzygotowane do spotkania z tekstem Pisma Świętego. Propozycja stowarzyszenia stanowi nieocenioną pomoc dla tych wszystkich ludzi. Daje ona następujące możliwości:
- codzienna lektura fragmentu Biblii;
- fragment Biblii czytany w kontekście danej księgi;
- możliwość czytania na zmianę różnych rodzajów: opowiadających, nauczających i poetyckich;
- przegląd całej zawartości Biblii;
- możliwość śledzenia związków między ST a NT;
- możliwość dyskusji z innymi ludźmi na temat wspólnie czytanych fragmentów Biblii.
W dni świąteczne codzienne hasła, teksty i propozycje czytań biblijnych są uzupełnione poprzez podanie liturgicznych tekstów na dane święto czy niedzielę. Można z nich dowiedzieć się, jakie teksty liturgiczne będą czytane podczas nabożeństwa w kościele, skąd pochodzić będzie fragment Biblii, który będzie podstawą kazania itp. Jak już wspomniano, tematyka danej niedzieli będzie w rozpoczynającym tygodniu odnajdywana w tekstach, będących pierwszą propozycją do dziennych czytań biblijnych.
Hasło roku i hasła miesięcy
Oprócz tekstów biblijnych przeznaczonych na każdy dzień roku w książce Z Biblią na co dzień znajdziemy również inne wersety z Biblii. Pierwszym tego typu tekstem jest hasło roku. Polskie wydania Losungen przyjmują swoje tytuły od rozwinięcia hasła danego roku.
Drugim rodzajem tekstów są hasła poszczególnych miesięcy. Skąd one się biorą? Podstawą hasła roku i haseł miesięcy jest wspomniany już plan czytania Biblii Ekumenicznego Stowarzyszenia Czytań Biblijnych (ÖAB). Warto też wspomnieć, że dla dzieci i młodzieży w wieku 9–13 lat oraz dla osób, które chcą w sposób systematyczny po raz pierwszy czytać Biblię, przygotowano oddzielny plan czytania – „Leseplan zur Einführung ins Bibellesen”. Umożliwia on w ciągu czterech lat zapoznanie się z najważniejszymi fragmentami ST i NT.
Z tekstu Biblii, który jest czytany w ciągu całego roku, wybierane jest hasło roku. Podobnie jest z hasłem miesiąca: z czytanego w danym miesiącu fragmentu Biblii wybierany jest werset będący hasłem miesiąca.
Jak doszło do powstania tej idei?
Po pierwszej wojnie światowej powstało stowarzyszenie Reichsverband der Evangelischen Jungmännerverbünde in Deutschland (dziś: CVJM Gesamtverband in Deutschland e.V., czyli Chrześcijańskie Stowarzyszenie Młodych Mężczyzn), które stworzyło plan czytania Biblii dla młodej generacji. W roku 1925 powstało podobne stowarzyszenie dla młodych kobiet.
Pierwsze hasło roku zostało podane przez Otto Riethmüllera (1889-1938), długoletniego przewodniczącego Burckhardthauses na potrzeby Reichsverband der Evangelischen Jungmännerbünde, propagującego regularne czytanie Biblii. Otto Riethmüller oprócz hasła roku podał również hasła miesiąca i pieśń miesiąca. Miało to miejsce w 1930 roku. Hasło roku brzmiało wówczas: „Nie wstydzę się ewangelii Chrystusowej” (Rz 1,16) – „Ich schäme mich des Evangeliums von Jesus Christus nicht” (Röm 1,16).
W latach 1935-1938 idea ta została przejęta również przez niemieckich baptystów i metodystów. Po roku 1933 we wszystkich czasopismach chrześcijańskich mocno propagowano owe hasła. Oskar Schnetter, odpowiedzialny za CVJM w Kassel, wpadł na pomysł, aby hasła miesiąca wydawać i propagować w formie dużych plakatów. Były to tzw. „Gelbe Monatsspruch”, które wychodziły w ilości 500.000 egzemplarzy. Ich wydawanie zostało jednak po pewnym czasie zakazane przez władze.
Po drugiej wojnie światowej praca propagująca czytanie Biblii szła w Niemczech różnymi drogami. Od 1990 roku różne organizacje rozpoczęły wspólne propagowanie regularnego czytania Biblii.
A nam pozostaje tylko dodać za św. Augustynem: Tolle lege, tolle lege, czyli „Weź i czytaj, weź i czytaj”.
Tekst ukazał się w „Zwiastunie Ewangelickim” nr 18/2005.
„Zwiastun Ewangelicki” 21/2020
