Od 13 marca 2020 roku, gdy wprowadzono stan zagrożenia epidemicznego życie parafialne musiało zacząć toczyć się nowymi drogami. Zamknięto kościoły i kaplice. W szkołach i parafiach nie odbywały się lekcje religii. Zawieszono wszystkie spotkania parafialne. Te aktywności w dużej mierze przeniesiono do Internetu.
W poprzednich numerach „Zwiastuna Ewangelickiego” opisywaliśmy różne nowe aktywności, które wprowadzano w parafiach, aby nadal utrzymać kontakt z parafianami. Są one prowadzone już trzeci miesiąc. Wszyscy stawiamy sobie pytanie, jak długo potrwa taka szczególna sytuacja.
Od 31 maja drzwi kościołów i kaplic zostały szerzej otwarte. Nie ma już limitu osób w zależności od powierzchni budowli, ale między uczestnikami nabożeństwa musi być nadal zachowana odległość 2 m. Osoby mieszkające wspólnie mogą jednak siedzieć razem. Prawie wszystkie parafie przygotowały się na otwarcie kościołów i kaplic w Święto Zesłania Ducha Świętego, czyli 31 maja. Jak wyglądały pierwsze po długiej przerwie nabożeństwa, ze względu na cykl wydawniczy czasopisma, będziemy mogli opisać w następnym numerze „Zwiastuna Ewangelickiego”.
W czwartym odcinku prezentujemy kolejne aktywności czasu pandemii.
Inny wymiar wydarzeń
Co roku w maju pisaliśmy na łamach czasopisma o wielu wydarzeniach, które działy się w tym okresie w parafiach czy diecezjach. Niektóre z planowanych imprez zostały odwołane, jak np. Festiwal Kultury Protestancki we Wrocławiu, który miał się odbyć po raz dziesiąty. Nie było także w tym roku wiosennych zjazdów chórów, inaczej wyglądają pamiątki poświęcenia kościołów.
Jednak pewne wydarzenia organizatorzy, mimo obostrzeń, próbują zorganizować w innym sposób (np. bieg charytatywny) lub przynajmniej zaznaczyć ich obecność w kalendarzu.
Noc Muzeum
W maju od kilku lat ewangelickie kościoły są otwierane i zapraszają wszystkich zainteresowanych na Noc Muzeów. Parafie przygotowują specjalny program – koncerty organowe, oprowadzanie po kościele, a przede wszystkim księża czy parafianie opowiadają o Kościele luterańskim oraz o historii parafii w swoim mieście.
W tym roku Noc Muzeów została zorganizowana w niewielu miejscach i często przeszła bez echa. Jednym z wyjątków był Wałbrzych, gdzie parafia zaprosiła na wydarzenie online 16 maja 2020 r. o godzinie 21.00, które nosiło nazwę „Spotkanie z Czarnym”, jak określono księdza, prawdopodobnie z powodu koloru togi luterańskich duchownych. „Parafia bierze udział w tym wydarzeniu od 3 lat, aby w tym roku impreza nie zaginęła, aby o niej nie zapomniano, zaproponowaliśmy wywiad z księdzem w ciemnym kościele” – powiedział proboszcz parafii ks. Waldemar Szczugieł.
Na początku transmisji na żywo widzowie obejrzeli nagranie z koncertu warsztatów gospel, które odbyły się kilka lat temu w kościele. Głównym punktem programu był wywiad z proboszczem parafii, który przeprowadził lokalny dziennikarz Paweł Szpur z portalu Studio Espresso. Prowadzący pytał ks. Waldemara Szczugła o historię parafii i o to, jak on sam trafił akurat do Wałbrzycha. Duchowny opowiedział także, jak parafia funkcjonuje w czasach koronawirusa: „Prowadzę lekcje poprzez Skype’a. Inaczej ta lekcja musi wyglądać niż wtedy, gdy spotykamy się z uczniami twarzą w twarz. Tak samo boleśnie przeżywam to, że nie mogę składać wizyt parafianom, nie tyle bojąc się o swoje zdrowie, ale o to, że komuś mogę przynieść do domu coś, czego bym nie chciał”. Ksiądz opowiedział także anegdotę obrazującą sytuację diasporalnych parafii. „Kilkanaście lat temu do kancelarii przyszło małżeństwo, które chciało ochrzcić dziecko. Powiedziałam, że oczywiście, nie ma sprawy, ale ja państwa nie znam; pracuję tu już kilkanaście lat, ale państwa nie kojarzę. »Może państwo się przedstawią«. Popatrzyli na mnie trochę zdziwieni. Wtedy zrozumiałem, o co chodzi. »Jesteście państwo w kościele ewangelicko-augsburskim«. Wyszli nie mówiąc nawet do widzenia”.
Na koniec można było posłuchać koncertu organowego Michała Fleszara.
Dni Gizewiusza
Od 7 lat w Ostródzie parafia oraz miasto organizowały Dni Gizewiusza. W ich ramach w maju odbywały się prelekcje, koncerty, wystawy, które miały przypominać postać ks. Gustawa Gizewiusza, który żył w latach 1810-1848. Był ewangelickim kaznodzieją w Ostródzie i podczas germanizacji mieszkańców tych ziemi walczył o zachowanie języka polskiego i mazurskiej tradycji. Poza pracą duszpasterską zasłynął jako literat, folklorysta, publicysta, tłumacz i redaktor, wydawca i bibliofil. Na jego cześć przemianowano w 1946 r. miasto Łuczany na Giżycko.
W 210. rocznicę urodzin ks. Gustawa Gizewiusza 21 maja 2020 r. na cmentarzu Polska Górka złożono kwiaty na jego grobie. W tej skromnej uroczystości wziął udział proboszcz ostródzkiej parafii ks. Wojciech Płoszek oraz przedstawiciele samorządu: burmistrz Ostródy Zbigniew Michalak, zastępca burmistrza Agnieszka Majewska-Pawełko, naczelnik Wydziału Oświaty i Spraw Społecznych Bożena Ratajczyk oraz dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 2 im. Gustawa Gizewiusza.
Droga Światła
W Łodzi 26 maja 2020 r. odbyła III Ekumeniczna Droga Światła. Jest to droga uczniów od zmartwychwstania do wniebowstąpienia Jezusa. Dwa poprzednie lata odbywała się ona na ulicach miasta, w tym roku zorganizowano ją w kościele luterańskim. Całość transmitowano na żywo online. Zebranych księży, osoby przed ekranami oraz kilku uczestników w kościele powitał proboszcz parafii ks. Michał Makula. Następnie oddał głos abp Grzegorzowi Rysiowi (rzym.), który przedstawił ideę spotkania. W swoim wystąpieniu nawiązał do ważnej postaci rzymskokatolickiego ekumenizmu o. Wacława Hryniewicza, który zmarł tego dnia.
Droga Światła składała się z XIV stacji – od zmartwychwstania Jezusa do Zesłanie Ducha Świętego. Do każdej z nich rozważanie przygotowali duchowni z Kościołów należących do Polskiej Rady Ekumenicznej (PRE), Kościoła Rzymskokatolickiego oraz Społeczności Ewangelicznej Kościoła Chrystusowego. Z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego uczestniczyli w spotkaniu ks. Michał Makula, ks. Arkadiusz Raszka i bp Jan Cieślar.
Rozmyślanie na ostatniej stacji przygotował bp Marek Izdebski z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego: „Kiedy rozpoczynaliśmy naszą drogę światła, to jeszcze towarzyszyło nam światło, teraz dzień powoli się kończy, noc nadchodzi. My cały czas czujemy, że Jezus jest naszym światłem i z nami pozostanie jako to światło” – rozpoczął duchowny.
Na zakończenie słowo do wszystkich skierował przewodniczący łódzkiego oddziału PRE ks. Semko Koroza (ref.), „My w Łodzi, tutaj dużo chodzimy – mamy drogę światła, drogę krzyżową, pielgrzymki. Dużo razem ze sobą chodzimy. I w tej drodze może zapominamy z wysiłku, może z miłości o różnicach, a odkrywamy, że łączy nas to podążanie za Panem”.
Podziękował także wszystkim za udział w tej modlitwie i wyraził wdzięczność tym, którzy przyczynili się do zorganizowania Drogi Światła.
W trakcie spotkania śpiewała schola wspólnoty Chemin Neuf. Nabożeństwo zakończyło się wspólną modlitwą Ojcze nasz oraz błogosławieństwem udzielonym przez biskupów różnych wyznań.
Pamiątki poświęcenia kościołów online
W diecezji cieszyńskiej pierwszą parafią, która obchodzi pamiątkę poświęcenia kościoła jest parafia w Wiśle-Jaworniku. W tym roku 37. rocznica była świętowana w wyjątkowy sposób. W niedzielę 3 maja 2020 r. na profilu parafii na Facebooku parafianie i nie tylko mogli obejrzeć nagranie świątecznego nabożeństwa. Rozpoczęło się ono pieśnią chóru dziecięcego Drużyna Pana, które pochodziło z archiwum parafii. Następnie wszystkich powitał oraz poprowadził liturgię proboszcz parafii ks. Zdzisław Sztwiertnia. Teksty biblijne przeczytała Ewa Sztwiertnia. Pieśni śpiewało kilku parafian z towarzyszeniem instrumentu klawiszowego, nie zabrakło także pieśni Warownym grodem.
Na uroczystość zaproszony został ks. Mirosław Czyż, proboszcz parafii w Pszczynie, który miał przyjechać wraz z pszczyńskim chórem. Ze względu na okoliczności i stan epidemii ks. Czyż nagrał kazanie w kościele w Pszczynie i w ten sposób połączył się z parafianami w Jaworniku. Swoje kazanie, rozważające tekst z 5. Księgi Mojżeszowej 30,19-20 rozpoczął wiślańską gwarą, aby w ten sposób przywitać świętujący zbór. Nawiązał także do zmiany, jaką miała przechodzić parafia. Gdyby nie odwołanie nabożeństw, w Jaworniku byłby już wybrany nowy proboszcz. „Chciałbym z wami pogadać dziś o tym, co powinno być, właściwie musi być takim łącznikiem – warunkiem trwania parafii. Mojżesz również był świadomy różnych opinii wśród Izraelitów. Biorąc pod uwagę tę różnorodność, przekazał im, co ma ich spajać” – rozpoczął kaznodzieja. O tych elementach i o tym, że Bóg nie anuluje swoich obietnic, mówił ks. Mirosław Czyż.
Za lata opieki podziękował Bogu w modlitwie ks. Zdzisław Sztwiertnia: „Dziękujemy Ci, że obdarowałeś wiarą i pobudziłeś do działania ojców naszych, by wznosili domy Twego Słowa i modlitwy. Wielbimy dzisiaj twoje imię, że zachowałeś nasz kościół, w którym możemy się gromadzić, wsłuchiwać w Słowo Twojej Ewangelii”. Nabożeństwo zakończyło się błogosławieństwem i pieśnią Brońże, Panie nas na wieki.
Swoje święto online obchodziła także parafia w Cieszynie. W kościele Jezusowym 24 maja 2020 r. świętowano 311. rocznicę poświęcenia kościoła. W uroczystości wzięli udział cieszyńscy księża oraz rada parafialna. Proboszcz ks. Marcin Brzóska powiedział: „Pragnę gorąco i serdecznie przywitać was wszystkich – gdziekolwiek jesteście – dzisiaj duchowo tutaj w murach kościoła Jezusowego. (…) W tym roku miejsce jeszcze bardziej szczególne, bo naznaczone tak głęboką tęsknotą nas wielu za przedsionkami Pańskimi”.
Liturgię wstępną prowadzili ks. Tomasz Chudecki i ks. Łukasz Gaś oraz praktykant Mateusz Mendroch. Kazanie wygło-sił ks. Zdzisław Sztwiertnia z Wisły-Jawornika, który oparł je o wybrane wersety z Księgi Jeremiasza 31. „Wielu naszych praojców nie doczekało momentu, w którym mogli usiąść w murach tej świątyni. My jednak dziękujemy Najwyższemu za 311. rocznicę poświęcenia kościoła. Chociaż znajdujemy się w zupełnie innej sytuacji niż to sobie wyobrażaliśmy. (…) Nie możemy tak jak zawsze przeżywać tego momentu, ale duchowo jesteśmy razem, w wielu różnych miejscach. (…) Żyjemy nadzieją, że tak jak Boża obietnica została zrealizowana, że potwierdziła się niewzruszona prawda o Bogu, który dotrzymuje danego słowa – że te mury i mury naszych kościołów wypełnią się żywymi sercami. Możemy być zawsze pewni – Bóg nas nie zawiedzie” – mówił kaznodzieja zwracając szczególną uwagę na nowe przymierze z Bogiem, o którym pisał prorok Jeremiasz.
Po kazaniu modlitwę zmówili ks. Jan Sztwiertnia i ks. Marcin Podżorski. W trakcie uroczystości śpiewał Wyższobramski Chór Kameralny.
„Chcę podziękować wam wszystkim, że dzisiaj stanowiliśmy tak liczny zbór. Powiecie: Jak to, przecież dzisiaj jest nas tu tak niewielu w kościele Jezusowym? Przed chwilą byłem w zakrystii i pytałem, ilu jest oglądających – w ponad 650 domach dzisiaj jesteście z nami” – mówił na zakończenie nabożeństwa ks. Marcin Brzóska.
Z uwagi na ograniczenia, po nabożeństwie nie odbył się tradycyjny piknik parafialny.
Studio Lutheraneum nadaje
Na drugim piętrze kościoła Świętej Trójcy w Warszawie mieści się Studio Lutheraneum należące do warszawskiej parafii luterańskiej. Działa już około półtora roku. Rada parafialna przeznaczyła te pomieszczenia na potrzeby studia nagrań. Takie miejsce było potrzebne, aby właściwie przygotować i przeprowadzić transmisję niedzielnego nabożeństwa. Z czasem zaczęto przygotowywać jeszcze dwa cykle wideo: Ewangelickie ABC oraz Ewangelickie fundamenty Warszawy. Po wybuchu pandemii koronawirusa działalność jeszcze rozszerzono. Teraz codziennie powstają podcasty audio.
„Przygotowanie transmisji nabożeństw zaczynamy dzień wcześniej, gdy wprowadzamy numery i teksty pieśni oraz części stałe nabożeństwa. Sam przekaz prowadzimy z pięciu kamer zamontowanych na stałe w kościele, dyskretnych, niewidocznych dla uczestników nabożeństwa. Mamy też kilka źródeł dźwięku, które miksujemy tak, żeby każdy moment nabożeństwa był jak najlepiej słyszalny” – mówi Jarosław Błaszkowski.
Obsługą transmisji nabożeństw zajmują się Andrzej Weigle, Jarosław Błaszkowski, Marcin Gromaszek, Adam Kliś, Aleksander Perl, których wspierają Oliwer Knapik i Maksymilian Weigle. Transmisje odbiera regularnie kilkaset osób. Natomiast parafialny kanał na YouTubie Luteranie w Warszawie, na którym nabożeństwa są dostępne także później, liczy około 1300 subskrybentów. Do grona starszych czy chorych parafian dołączyła pokaźna grupa osób, które nie mogły uczestniczyć w nabożeństwach z powodu ograniczeń pandemii. Odbiorcami są nie tylko parafianie, osoby z Warszawy, ale też z innych miast. Na czacie czy w komentarzach widocznych podczas transmisji są także wypowiedzi osób zza granicy. „Są dla nas ważne, bo dzięki temu mamy kontakt i poczucie łączności z tymi, dla których pracujemy – mówi Andrzej Weigle. – W sposób nieoczekiwany te transmisje stały się szczególnie ważne teraz, gdy tylko w ten sposób nasz zbór może się razem modlić, śpiewać, odczuwać jedność”.
Oprócz internetowych transmisji nabożeństw w studio powstają dwa programy cykliczne: Ewangelickie ABC oraz Ewangelickie fundamenty Warszawy. Pierwszy wyjaśnia podstawowe hasła i tematy związane z ewangelicyzmem. Drugi poświęcony jest roli ewangelików w dziejach stolicy, w wymiarze materialnym i duchowym. Ponadto dokumentowane jest życie parafialne. Jest to rodzajem świadectwa także wobec odbiorców poszukujących swojej drogi lub osób, które może pierwszy raz zetkną się z luteranizmem.
Parafia prowadzi także portal W poszukiwaniu Słowa. Podcasty luterańskie, gdzie zamieszcza nagrania audio, czyli do słuchania. Nowością ostatnich tygodni jest cykl Poranek ze Słowem, czyli codzienne rozważania Słowa Bożego, które są publikowane od 23 marca 2020 r. „Tutaj obrabiam materiał dźwiękowy, który dostaję od ks. Piotra Gasia i diakon Małgorzaty Gaś – mówi wolontariuszka Monika Anita Lech. – Codziennie powstaje jeden podcast, czyli audycja internetowa, w niedziele są to zwykle dwa lub trzy, jeśli wliczymy audycję na szkółkę niedzielną. Wszystkie można znaleźć na nasze parafialnej stronie internetowej www.wposzukiwaniuslowa.pl”. Aby dotrzeć do jak największej liczby słuchaczy, informacje o każdej nowej audycji umieszczane są również w mediach społecznościowych – na Facebooku, Twitterze oraz Instagramie.
Parafia Świętej Trójcy weszła w okres pandemii dobrze przygotowana do sytuacji, w której życie wspólnoty wierzących przeniosło się do Internetu. „Jeszcze zanim mieliśmy studio, nagrywaliśmy pozdrowienia dla parafian z krótkim rozważaniem na święta, Pamiątkę Reformacji itp. Potem Marcin Maziarzewski, reżyser i filmowiec zainicjował cykl Sola Pictura – tematyczne obrazki, impresje filmowe, na przykład z naszego pięknego cmentarza, a Piotr Szatyłowicz prowadził warsztaty dla dzieci, m.in. z animacji filmowej. Rejestrowaliśmy też ważne wydarzenia parafialne” – wspomina początki proboszcz parafii ks. Piotr Gaś.
Powstaje pytanie, co dalej – na pewno będzie kontynuowane to, co się sprawdziło, ale są też nowe pomysły. Przygotowywany jest już kolejny cykl pt. Świadkowie czasu – opowieści o ważnych postaciach z dziejów parafii. Powstaje on z myślą o przyszłym centrum parafialnym, jakie ma powstać przy ul. Kredytowej. Będą tam m.in. stanowiska multimedialne do słuchania wspomnień dawnych parafian. „Nie chcemy, żeby nasza przeszłość rozwiała się jak mgła. Z kontaktu z tym dawnym i nowszym życiem parafialnym płyną zwykle dobre inspiracje. Chodzi nam tutaj o mądre zakorzenienie w historii”.
Gdy do historii przejdzie pandemia, będzie można dowiedzieć się o działalności parafii w Sieci w tym trudnym czasie m.in. z filmu Studio L. zaprasza, również dostępnym na stronie parafii i na YouTubie. „Pandemia okazała się testem dla życia parafii – mówi ks. Piotr Gaś. – Żyjąc i prowadząc parafię w tzw. normalnym czasie staramy się uwzględnić dobro człowieka i towarzyszyć mu w życiu codziennym, także przez medialny przekaz. Do tego potrzebujemy ludzi. Okazało się, że mamy takie osoby, które swój talent, zaangażowanie i czas ofiarują parafii, okazało się, że możemy wejść do studia, bo mamy sprawny aparat działania, i zrobić jeszcze więcej niż dotąd. Ten trudny okres pokazał, że warto tak działać, żeby być gotowym na każdy czas”.
Wszystkie linki do opisanych inicjatyw i wielu innych oraz listę nabożeństw w Internecie można znaleźć w tekście Życie parafialne w domu.
Poprzednie teksty o życiu parafialnym w czasach pandemii.
„Zwiastun Ewangelicki” 11/2020
