Po wprowadzeniu w piątek 13 marca 2020 r. stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce Kościół Ewangelicko-Augsburski stanął przed wyzwaniem organizacji życia religijnego w tej nowej, nieznanej sytuacji.
Parafie luterańskie zaczęły szukać sposobu komunikacji z parafianami w tym trudnym czasie, gdy nie można spotykać się w budynku kościoła – ze względu na przepisy mówiące o zakazie zgromadzeń powyżej 50 osób oraz ze względów bezpieczeństwa. Tak było, zanim kilka dni później przepisy zaostrzono.
Wspólnota w sieci
Przyspieszony rozwój kościelnych mediów społecznościach objął wiele parafii, nawet takich, które dotychczas nie miały w tym zakresie wielkiego doświadczenia. Zaczęto udostępniać rozmyślania, nabożeństwa i modlitwy do oglądania lub słuchania na swoich stronach internetowych, profilach facebookowych i na kanałach na platformie YouTube.
„Odczuwam brak osobistego kontaktu z parafianami – mówi ks. Piotr Sztwiertnia z Goleszowa. – Myślę tu o pustym kościele podczas nagrywania niedzielnych rozważań, konieczności organizowania spotkań przez Internet, wstrzymaniu odwiedzin u parafian z okazji jubileuszów czy zaplanowanych odwiedzin u rodziców konfirmantów. Staram się do nich docierać elektronicznie, publikując czasami krótkie przemyślenia na Facebooku, modlę się o nich, ale niejednokrotnie zastanawiam się, jak się czują, jak emocjonalnie radzą sobie z tym wyzwaniem. Jednak liczba ponad trzech tysięcy parafian sprawia, że dotarcie do wielu staje się dosyć trudne. Jeśli mam możliwość, staram się wysyłać smsy lub dzwonić”.
To, że nabożeństwa zostały w wielu miejscach odwołane nie oznacza, że budynki kościołów były zamknięte: „W porze naszych nabożeństw, w każdym kościele, będzie duchowny, aby nikt, kto nie wiedział o konieczności odwołania nabożeństw, nie zobaczył zamkniętych drzwi. Nie będziemy prowadzić nabożeństw, ale będziemy do waszej dyspozycji. Możemy porozmawiać, przeczytać z wami Pismo Święte, wspólnie się pomodlić” – napisali na profilu facebookowym parafii przed 15 i 22 marca ks. Adam Malina i ks. Robert Augustyn.
Niedzielne nabożeństwa w TVP3
Już w piątek 13 marca pojawiła się informacja, że niedzielne nabożeństwa 15, 22, 29 marca będzie można obejrzeć w TVP3 o godz. 13.00. Kilka dni później transmisję nabożeństw przedłużono do Wielkanocy.
Pierwsze nabożeństwo transmitowano z kościoła Świętej Trójcy w Warszawie. Kazanie wygłosił proboszcz parafii ks. Piotr Gaś, a teksty biblijne czytali kurator parafii Igor Chalupec i radny Marcin Jacoby. W niedawno odnowionym, przestronnym wnętrzu kościoła obecna była jeszcze tylko kantor Zuzanna Kuźniak i organista dr Roman Szlaużys. Widok pustych ławek ściskał serce niejednego widza.
„W normalnym czasie teksty biblijne podczas nabożeństwa czytają u nas różni wierni. W obecnej sytuacji, postanowiliśmy, że obowiązek ten weźmiemy na siebie my, członkowie rady parafialnej – mówi Marcin Jacoby. – Z jednej strony było to smutne nabożeństwo, bo kościół jest po to, żeby się spotykać w wierze, ale nietypowa sytuacja wywołała też naszą radość. Cieszyliśmy się, że nabożeństwo było retransmitowane przez telewizję. Cieszyliśmy się, że z kolei transmisję internetową na żywo odbierało 300 widzów. Nasze niedzielne nabożeństwa transmitujemy w Internecie od dawna, zwykle jednak mamy około 60 odbiorców. To daje nadzieję, że szybko będziemy mogli się przestawić na system internetowy w nabożeństwach i łączności z parafią w ogóle”.
W następną niedzielę nabożeństwo transmitowano z Lublina. Pojedyncze osoby obecne w kościele pomagały w śpiewie, a dwójka młodych parafian czytała teksty biblijne. Sytuację wyjaśnił proboszcz ks. Grzegorz Brudny, a kazanie wygłosił biskup Kościoła Jerzy Samiec.
„Moja córka Katarzyna została poproszona o czytanie Słowa Bożego podczas tego nabożeństwa. Zapytałam, czy też mogłabym przyjść, bo mieszkamy pod Lublinem i córka potrzebuje transportu – wyjaśnia Anna Kasprzak. – Bardzo się ucieszyłam ze zgody, bo teraz się nie widujemy, nie ma prób chóru ani innych spotkań. Żal, że nie możemy działać. Na szczęście dla naszej rodziny nabożeństwa domowe to nie nowość, będziemy sobie radzić w ten sposób. Myślałam, że będę musiała usiąść gdzieś z tyłu, bo przecież zgodnie z rozporządzeniem w kościele miało nie być ludzi. Jednak w kilka osób uczestniczyliśmy w tym wzruszającym nabożeństwie i nawet nasz śpiew brzmiał dobrze. Kazanie było prawdziwą pociechą. Ciągle się teraz odnoszę do słów Psalmu 23: »Choćbym nawet szedł ciemną doliną, zła się nie ulęknę, boś Ty ze mną« – pracuję w służbie zdrowia i one mnie pokrzepiają, wiem, że w ten trudny czas nie jestem sama”. Nabożeństwo zakończyło się spowiedzią. Komunii Świętej zbór niestety nie mógł przeżywać.
Pierwsze działania w diecezjach
W diecezji mazurskiej, na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, od niedzieli 22 marca na antenie Radia Olsztyn w niedzielę o godz. 21.00 można słuchać nabożeństw z kościoła ewangelickiego w Olsztynie – kolejno z kazaniami różnych mazurskich duchownych.
Parafie w Cieszynie, Drogomyślu, Skoczowie, Wiśle-Malince, Wiśle-Czarnem, Pszczynie, Krakowie, Żorach, Warszawie prowadziły już coniedzielne transmisje nabożeństw w Internecie. W pierwszą niedzielę obowiązywania przepisów (15.03.2020 r.) dołączyły do nich parafie m.in.: w Gliwicach, Golasowicach, Opolu, Łodzi, Wiśle Centrum, Poznaniu. Parafie zamieszczały swoje nabożeństwa na profilach parafialnych na Facebooku lub utworzonych kanałach na YouTubie. W niedzielę 22 marca także m.in.: Nowy Sącz, Rypin, Szczecin, Świdnica prowadziły transmisję nabożeństwa. W świdnickim kościele rozłożono w ławkach zdjęcia parafian. „Dotarły do nas głosy, że wiele osób z różnych stron kraju i Europy chciałoby także przysłać swoje zdjęcie, abyśmy je mogli umieścić w ławkach. Bardzo się cieszymy, że podoba się wam ten symbol wspólnoty! Kościół Pokoju jest dla was otwarty ponad granicami państw” – napisano na stronie parafii.
Parafie udostępniają także nagrania audio lub wideo niedzielnych nabożeństw – m.in.: Dźwierzuty, Goleszów, Jaworze, Kraków, Piła, Sopot, Stare Bielsko, Ustroń, Wisła, Wrocław lub rozważania na daną niedzielę np.: Bielsko, Tychy, Zabrze. „Na pewno to nabożeństwo było inne – mówi ks. Marcin Orawski, proboszcz we Wrocławiu. – Dla duchownego to jest trudne, gdy nie ma możliwości interakcji z parafianami. Trudno mówi się kaznodziei do pustych ławek, ale w najbliższym czasie będziemy musieli do tego przywyknąć. To było nasze pierwsze nagrywane nabożeństwo. Starałem się zwracać wprost do kamery, żeby oglądający miał wrażenie, że zwracam się do niego. Otrzymałem od parafian sygnały, że przekaz dał im dużo energii, siły i motywacji do wytrwania. Zasięg odbioru przerósł nasze oczekiwania. Można więc powiedzieć, że ta sytuacja jest też szansą, żebyśmy otworzyli się na nowe ścieżki dotarcia do ludzi. Zwłaszcza do osób, które się oddaliły od Kościoła lub zainteresowanych ewangelicyzmem, którym brak impulsu, aby przyjść na nabożeństwo”.
Również bp Marcin Hintz, proboszcz parafii w Sopocie podkreśla nieoczekiwanie pozytywny efekt nowej sytuacji. „Ewangelickie hasło Ecclesia semper reformanda – Kościół musi się stale reformować oznacza też, że musi umieć odpowiadać na wyzwania swojego czasu. Takim wyzwaniem była wideokonferencja biskupów czy zdalne zajęcia ze studentami ChAT-u. Wyzwaniem jest przede wszystkim nabożeństwo bez parafian. To zupełnie nowe doświadczenie, ale mimo pustych ławek miałem świadomość, że mówię do ludzi, którzy może nawet bardziej na ten kontakt czekają. Potwierdza to sześciokrotnie wyższa liczba wejść na nasz kanał na YouTubie niż zwykle bywa uczestników na naszych nabożeństwach. Tego się spodziewaliśmy rozpowszechniając linki do nabożeństw w całej diecezji, a także w środowisku Trójmiasta. Gdy stanąłem na ambonie jako kaznodzieja, nie miałem dyskomfortu, a raczej poczucie misyjnego działania, realizowania tego, co jest ważną potrzebą chwili” – mówił biskup Marcin Hintz.
Sopocka parafia rozpoczęła też nagrywanie tygodniowych nabożeństw pasyjnych. Przed 4. niedzielą pasyjną nabożeństwa tygodniowe transmitowano m.in.: z Golasowic, Opola, Poznania, Wisły, Żor, Łodzi, Warszawy.
Intensyfikacja obecności w Sieci
Chrześcijańska Telewizja Internetowa (ChTI), która działa od 7 lat, zmieniła swój sposób funkcjonowania, aby dostosować się do obecnej sytuacji. Do tej pory publikowano raz w tygodniu krótkie rozważania tekstów na najbliższą niedzielę. Od 17 marca na swoim kanale na YouTubie zamieszcza codzienne krótkie rozważania w oparciu o teksty na dany dzień z książki Z Biblią na co dzień, a w niedzielę transmituje nabożeństwo z Gliwic. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszy się film, w którym ks. Marcin Makula z Golasowic opowiedział, jak przygotować tradycyjne luterańskie nabożeństwo domowe.
Naprzeciw potrzebom wiernych wyszły też internetowe serwisy Onet.pl oraz Wp.pl. Pierwszy z nich udostępnił transmisję z nabożeństw trzech wyznań, w tym z kościoła Jezusowego w Cieszynie. Na platformie pilot.wp.pl transmitowane było wieczorne nabożeństwo z kościoła Świętej Trójcy. Dzięki takim inicjatywom luterańskie nabożeństwa mogą trafić do nowych grup widzów.
Codzienne wsparcie
Kościół oraz parafie nie ograniczają się tylko do działania w niedzielę. Kościół Ewangelicko-Augsburski na profilu facebookowym codziennie publikuje modlitwy napisane przez duchownych naszego Kościoła. Codzienne rozważania w postaci filmów zamieszcza parafia w Cieszynie, a od 14 marca ks. Bogdan Wawrzeczko ze Skoczowa prezentuje rozmyślania biblijne. Od 18 marca ks. Adam Glajcar z Częstochowy zamieszcza na YouTubie modlitwy poranne, a na kanale Ewangelicki Kwartet od wtorku do piątku ks. Adam Malina i ks. Robert Augustyn z Katowic-Szopienic zamieszczają codziennie Słowo na dany dzień.
Codzienne rozważania można przeczytać na m.in.: profilach facebookowych parafii w Mikołajkach, Pszczynie, Szczecinie, a w Chorzowie przeczytamy modlitwę poranną. Ks. Krystian Borkowski z Giżycka codziennie zaprasza na wieczorną modlitwę o 21.00 na profilu facebookowym, gdzie zamieszcza treść modlitw przygotowanych przez różne osoby. „Kościół to przede wszystkim wspólnota ludzi, nie możemy się teraz spotykać w budynku kościelnym, ale to nie znaczy, że nie możemy się połączyć we wspólnej modlitwie i czytaniu Słowa Bożego. Chciałbym was zaprosić do stworzenia Iskierki wspólnoty. Świadomość, że ktoś o tej samej godzinie jest i modli się, daje poczucie wspólnoty, bycia koło siebie” – zachęca. Do spotkania należy przygotować trzy świece, które zapalamy w trakcie, oraz Biblię.
Możliwe jest również słuchanie kazań i rozważań w formie podcastów poprzez stronę internetową www.wposzukiwaniuslowa.pl, które udostępnia Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy w Warszawie. Od 23 marca zamieszczane są tam także rozważania poranne. Centrum Misji i Ewangelizacji zachęca do oglądania na YouTubie nagrań z ewangelizacji i wykładów z Tygodni Ewangelizacyjnych w Dzięgielowie w minionych latach. Rekolekcje pasyjne online odbyły się w Golasowicach, a prowadził je ks. Marek Jerzy Uglorz. Natomiast Chrześcijańska Telewizja Internetowa i ks. Jan Kurko z Bytomia-Miechowic przygotowali rekolekcje w oparciu o Ewangelię Jana.
Również na Instagramie, który jest aplikacją do zamieszczania zdjęć z krótkim podpisem, na koncie @luteranie codziennie pojawia się biblijne hasło dnia, a ponadto co pewien czas kilkuzdaniowe refleksje biblijne przygotowane przez Koło Teologów Ewangelickich ChAT.
Nie tylko Internet
Nie każdy może skorzystać z tego, co Kościół oferuje w Internecie. Z tego powodu parafia w Toruniu przygotowała „biblijny zestaw pierwszej pomocy na czas kwarantanny”. Do parafian wysłano wydrukowane: psalm tygodnia, pieśni, kazanie i modlitwy na dwie kolejne niedziele. Podobna inicjatywa pojawiła się w Ostródzie – do wszystkich parafian wysłano specjalne wydanie informatora parafialnego, w którym zamieszczono rozważanie, program nabożeństwa domowego i modlitwę. Ks. Ryszard Pieron z Lasowic Wielkich zdecydował się dotrzeć do każdego domu m.in. ze „Zwiastunem Ewangelickim”.
Parafie oferują pomoc osobom starszym, które szczególnie są zagrożone. W parafii w Żorach utworzyła się grupa #pomagacze – osoby rozpoznawalne w parafii, które seniorzy znają. Osoby te są gotowe zrobić zakupy spożywcze itp. Parafia w Poznaniu zaoferowała rozmowy duszpasterskie – telefoniczne lub mailowe.
Kościół jako instytucja musi funkcjonować, parafie muszą regulować niezbędne opłaty. Niestety brak nabożeństw wiąże się także z brakiem coniedzielnej ofiary, która pomaga parafiom pracować. „Szczególnie bolesne jest to, że nie możemy się ze sobą spotykać. (…) Niestety stałe zobowiązania finansowe parafii pozostały, stąd zwracamy się z prośbą o ofiarę bądź też wpłatę części składki parafialnej już teraz. Bardzo nam to pomoże w bieżącym funkcjonowaniu” – z taką prośbą do parafian zwrócono się w Drogomyślu. Parafia w Skoczowie uruchomiła natomiast internetową zbiórkę na inicjatywy, które będzie chciała zrealizować w przyszłości m.in.: na sprzęt do nagłośnienia w filiałach.
Inicjatywa w Lasowicach Wielkich
Cieszę się, że w przestrzeni internetowej naszego Kościoła powstało wiele inicjatyw ewangelizacyjnych, edukacyjnych, transmitowane są nabożeństwa, lekcje religii itd.
Super. Jesteśmy lepiej lub gorzej zorientowani w elektronicznych, współczesnych formach nawiązywania kontaktu czy uczestniczenia w transmitowanych inicjatywach. Nawet wśród osób starszych wiele osób biegle serfuje i odnajduje się w Internecie. Ale nie wszyscy.
Dlatego podjąłem decyzję, że do każdego z około 50 ewangelickich domów, czyli do członków lasowickiej parafii, osobiście dostarczę „Zwiastun Ewangelicki”, dodam swoje rozmyślanie i ogłoszenia. Będą tam także linki do przydatnych stron www. Papierowa wersja Słowa Bożego i aktualiów trafi do tych, którzy na nią czekają, ale też do młodszych, bo przecież pozostają obecnie w większości w domach i może zachęci ich do stałego kontaktu z czasopismem w Internecie.
Wraz z osobistym zapytaniem, czy wszystko w porządku, z zachowaniem środków ostrożności, na odległość „przez płot”, będą to w pasyjnym czasie ciekawe odwiedziny, połączone z życzeniami Bożego pokoju i wsparcia.
ks. Ryszard Pieron
Dla dzieci i młodzieży
Odwołane zajęcia w szkołach nie oznaczają, że dzieci nie mają lekcji religii – uczą się online (Uczniowie i nauczyciele po 11 marca). O najmłodszych nie zapomniano także w niedzielę. Parafia w Pokoju wyszła z inicjatywą szkółek niedzielnych online i na niedzielę 15 marca nagrała ją mgr teol. Katarzyna Kowalska. Ta propozycja dla dzieci cieszyła się dużym zainteresowaniem. W niedziele przygotowane nabożeństwa dla dzieci, czyli szkółki niedzielne umieszczane są na kanale Chrześcijańskiej Telewizji Internetowej.
W Goleszowie zdalnie prowadzona jest nauka konfirmacyjna: „Na 21 konfirmantów w przekazie uczestniczyło 16, co było dla mnie bardzo pozytywną informacją. Problem jest, że młodzi wolą wyłączyć kamerki i być obecni tylko głosowo – nie zawsze wiadomo, co aktualnie robią. Gdy na zakończenie rozmawialiśmy, byli raczej zadowoleni z formy spotkania i powiedzieli, że to im odpowiada” – opisuje pierwsze spotkanie online z konfirmantami ks. Piotr Sztwiertnia z Goleszowa.
Ks. Wojciech Pracki z Opola nagrał filmy z tematami z nauki konfirmacyjnej, które mogą być też skierowane do osób zainteresowanych luteranizmem.
Parafie starają się także zorganizować spotkania młodzieżowe. Na przykład w Goleszowie i Pabianicach wykorzystywane są specjalne platformy do wideokonferencji, w których może brać udział więcej osób. „Dało się wyczuć pewien opór i dystans. Mimo możliwości technicznych głos zabierał prowadzący, a pozostali uczestnicy nie mieli odwagi się odezwać. Podczas młodzieżówki wszyscy mieli włączone kamery – to pozwoliło przynajmniej się zobaczyć, a dla mnie było to ważne, by móc się do nich uśmiechnąć, pomachać, wysłać sygnał, że cieszę się, że możemy w ten sposób się kontaktować” – podsumowuje pierwsze takie spotkanie ks. Piotr Sztwiertnia.
Młodzież z Wisły-Malinki 20 marca zaprosiła wszystkich na spotkanie młodzieżowe na żywo na YouTubie. Kolejne takie spotkanie, 28 marca, zorganizowano w Skoczowie.
Zdalne spotkania to nie tylko propozycja dla młodych parafian. Przez Skypeʼa udaje się także poprowadzić spotkanie modlitewne z osobami w średnim wieku.
Jaka przyszłość?
Na pewno nie są to wszystkie inicjatywy, jakie w tym trudnym czasie podjęli duchowni i parafie luterańskie w Polsce. Każdego dnia zmieniają się warunki naszego codziennego życia. Z dniem 25 marca wprowadzono nowe obostrzenia dotyczące Kościołów – ograniczono liczbę wiernych w czasie uroczystości kościelnych do 5 osób.
Informacje zaprezentowane teraz zbieraliśmy do 27 marca 2020 r. na podstawie luteranie.pl i stron oraz profili parafialnych. Nie każdy rodzaj nowych aktywności udało nam się opisać w pierwszym takim opracowaniu. Podzielcie się swoim zaangażowaniem, aby to zwiastowanie w trudnych czasach docierało do ewangelików w całym kraju. Przesyłajcie linki i inne informacje na zwiastun@augustana.pl. W następnych numerach naszego czasopisma będziemy starali się prezentować kolejne pomysły. Wszystkie adresy stron czy kanałów są na bieżąco uzupełniane na www.zwiastun.pl oraz www.luteranie.pl.
Wszystkie linki do wymienionych w tekście stron można znaleźć w artykule Życie parafialne w domu
Polecamy także kolejne części relacji z życia parafialnego w czasach pandemii
„Zwiastun Ewangelicki” 7/2020
